-
اختلالات شخصیت (Personality Disorders)
🔍 اختلالات شخصیت (Personality Disorders)
اختلالات شخصیت گروهی از اختلالات روان‌پزشکی هستند که با الگوهای پایدار، انعطاف‌ناپذیر و ناسازگارانه در تفکر، هیجان، رفتار و روابط بین‌فردی مشخص می‌شوند. این ویژگی‌ها معمولاً از اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز شده و در طول زندگی تداوم می‌یابند. افراد مبتلا به این اختلالات اغلب آگاهی کمی از مشکل خود دارند و این موضوع می‌تواند تشخیص و درمان را دشوارتر کند.
📘 طبقه‌بندی اختلالات شخصیت در DSM-5
در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، اختلالات شخصیت در سه گروه یا «خوشه» طبقه‌بندی شده‌اند:
خوشه A: عجیب یا غیرعادی
اختلال شخصیت پارانویید: بی‌اعتمادی مزمن و سوء‌ظن نسبت به دیگران.
اختلال شخصیت اسکیزوئید: کناره‌گیری اجتماعی، بی‌علاقگی به روابط بین‌فردی.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی: باورهای غیرعادی، افکار جادویی، اضطراب اجتماعی شدید.
خوشه B: هیجانی و نامنظم
اختلال شخصیت ضداجتماعی: بی‌توجهی به حقوق دیگران، پرخاشگری، فریبکاری.
اختلال شخصیت مرزی: بی‌ثباتی شدید در روابط، هیجانات و خودانگاره.
اختلال شخصیت نمایشی: تمایل شدید به جلب توجه، هیجانات سطحی و نمایشی.
اختلال شخصیت خودشیفته: خودبزرگ‌بینی، نیاز به تحسین، ناتوانی در همدلی.
خوشه C: مضطرب یا ترسو
اختلال شخصیت اجتنابی: ترس از طرد، اجتناب از روابط اجتماعی.
اختلال شخصیت وابسته: وابستگی شدید به دیگران برای تصمیم‌گیری و حمایت.
اختلال شخصیت وسواسی-جبری: کمال‌گرایی، کنترل‌گری، سخت‌گیری بیش از حد.
🧪 تشخیص اختلالات شخصیت
تشخیص این اختلالات نیازمند ارزیابی دقیق توسط روان‌پزشک یا روان‌شناس متخصص است. ابزارهایی مانند مصاحبه‌های ساختار‌یافته (مانند SCID-5-PD) و پرسش‌نامه‌های معتبر، همراه با بررسی تاریخچه زندگی فرد و عملکرد او در حوزه‌های مختلف، کمک‌کننده‌اند.
🩺 درمان اختلالات شخصیت
درمان این اختلالات اغلب به صبر، همکاری بلندمدت، و رویکرد چندوجهی نیاز دارد. ترکیب روان‌درمانی تخصصی با درمان دارویی در بسیاری از موارد مؤثرترین گزینه است.
🧠 1. روان‌درمانی (درمان انتخابی)
DBT: برای اختلال مرزی، تمرکز بر تنظیم هیجان، تحمل آشفتگی، مهارت‌های بین‌فردی.
CBT: برای اصلاح افکار ناسازگار، مناسب خوشه C.
TFP: تحلیل روابط و انتقال، برای اختلالات مرزی و خودشیفته.
Mentalization-Based Therapy: کمک به درک حالات ذهنی خود و دیگران.
Schema Therapy: مناسب برای الگوهای ریشه‌دار شخصیتی.
💊 2. درمان دارویی
SSRIها و SNRIها: برای کاهش اضطراب و افسردگی.
آنتی‌سایکوتیک‌ها: برای افکار پارانویید یا پرخاشگری شدید.
تثبیت‌کننده‌های خلق: در نوسانات شدید خلقی.
👥 3. درمان گروهی و خانوادگی
در برخی اختلالات مانند مرزی، درمان گروهی می‌تواند احساس درک شدن را افزایش دهد. درمان خانوادگی نیز آگاهی اطرافیان را بالا برده و به بهبود ارتباطات کمک می‌کند.
نتیجه گیری:
اختلالات شخصیت اغلب از ریشه‌های عمیق در شخصیت و تجربه‌های اولیه زندگی نشأت می‌گیرند، اما با رویکردی صحیح و درمان‌های علمی، می‌توان به بهبود عملکرد، کیفیت روابط، و تجربه زندگی سالم‌تری دست یافت.
منابع علمی:
American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th Ed.).
Clarkin, J.F., Yeomans, F.E., & Kernberg, O.F. (2007). Psychotherapy for Borderline Personality.
Linehan, M.M. (2015). DBT Skills Training Manual.
Bateman, A., & Fonagy, P. (2016). Mentalization-Based Treatment for Personality Disorders.
Beck, A.T., Freeman, A. (1990). Cognitive Therapy of Personality Disorders.