🎁 مغز، پاداش و تله مواد

مواد اعتیادآور، سیستم پاداش مغز را دست‌کاری می‌کنند — به‌ویژه از طریق ترشح دوپامین. با تکرار این لذت، مغز به این مسیر وابسته می‌شود. نتیجه؟

🔁 از دست دادن کنترل بر رفتار و انتخاب‌ها.

🧬 مطالعات نشان می‌دهند تغییرات در بخش‌هایی از مغز (مثل هیپوکامپ و قشر پیش‌پیشانی) دلیل ناتوانی فرد در قطع مصرف، حتی با علم به آسیب‌های آن است.

🚨 علائم هشداردهنده اعتیاد (بر اساس DSM-5)

• مصرف بیش از مقدار برنامه‌ریزی‌شده

• تلاش‌های ناموفق برای قطع مصرف

• وقت زیاد صرف تهیه یا مصرف ماده

• میل شدید به مصرف (Craving)

• اختلال در کار، تحصیل یا خانواده

• ادامه مصرف با وجود آسیب‌ها

• بروز علائم ترک یا افزایش دوز مصرفی

❗ اگر فردی طی ۱۲ ماه اخیر حداقل دو مورد از این علائم را داشته باشد، ممکن است دچار اختلال مصرف ماده باشد.

🧪 انواع اعتیاد بر اساس ماده مصرفی

• مواد کاهنده ی فعالیت مغز: الکل ، بنزودیازپین‌ها، تریاک

• مواد محرک: شیشه ، آمفتامین‌ها، نیکوتین ، کافئین 

• کانابیس: ماری‌جوانا، حشیش 

• توهم‌زاها: LSD، MDMA 

• استنشاقی‌ها: چسب، تینر، بنزین

• داروهای تجویزی: ریتالین، آدرال

• اعتیاد رفتاری:

• قمار ، بازی‌های رایانه‌ای ، خرید افراطی 

🧬 چرا برخی افراد بیشتر در معرض اعتیادند؟

• ژنتیک: ۴۰ تا ۶۰ درصد ریسک ارثی

• کودکی پر آسیب: سوء‌استفاده، والدین معتاد

• اختلالات روانی: افسردگی، اضطراب، ADHD

• محیط اجتماعی: گروه همسالان، دسترسی آسان

🛠 درمان اعتیاد = بازسازی مغز + بازسازی زندگی

درمان موفق فقط قطع مصرف نیست؛ بلکه باید چندوجهی و علمی باشد:

💊 دارودرمانی

• متادون، بوپرنورفین، نالترکسون (برای مواد افیونی)

• نالترکسون یا آکامپروسات (برای الکل)

• بوپروپیون یا وارنیکلین (برای نیکوتین)

🧠 روان‌درمانی

• درمان شناختی-رفتاری (CBT)

• رفتاردرمانی انگیزشی (MI)

• درمان ماتریکس برای محرک‌ها

• گروه‌درمانی مانند NA

🌱 درمان‌های مکمل

• تحریک مغزی RTMS

• مراقبه ، یوگا، معنویت‌درمانی

🏠 توانبخشی اجتماعی

• حمایت خانواده

• توانمندسازی شغلی

• پیشگیری از عود