اختلال شخصیت اجتنابی

بازگشت به صفحه اصلی

  • خانه
  • اختلال شخصیت اجتنابی
"تصویری از فردی که از برقراری ارتباطات اجتماعی و مواجهه با موقعیت‌های جدید اجتناب می‌کند، نشان‌دهنده احساس ترس از ارزیابی منفی و طرد شدن است. این تصویر نمایانگر اختلال شخصیت اجتنابی است که با مشکلات اعتماد به نفس و ترس از انتقاد در روابط اجتماعی همراه است."
"تصویری از فردی که از برقراری ارتباطات اجتماعی و مواجهه با موقعیت‌های جدید اجتناب می‌کند، نشان‌دهنده احساس ترس از ارزیابی منفی و طرد شدن است. این تصویر نمایانگر اختلال شخصیت اجتنابی است که با مشکلات اعتماد به نفس و ترس از انتقاد در روابط اجتماعی همراه است."
  • اختلال شخصیت اجتنابی یکی از اختلالات پایدار شخصیت است که با احساس ناکفایتی، حساسیت بیش‌ازحد به طرد شدن یا انتقاد، و پرهیز مداوم از موقعیت‌های اجتماعی یا بین‌فردی به دلیل ترس از شرم و طرد مشخص می‌شود. برخلاف درون‌گرایی طبیعی، این افراد تمایل دارند ارتباط اجتماعی داشته باشند، اما اضطراب شدید مانع از برقراری رابطه می‌شود.
    اختلال شخصیت اجتنابی (AvPD): بررسی علمی و بالینی

    اختلال شخصیت اجتنابی یکی از اختلالات پایدار شخصیت است که با احساس ناکفایتی، حساسیت بیش‌ازحد به طرد شدن یا انتقاد، و پرهیز مداوم از موقعیت‌های اجتماعی یا بین‌فردی به دلیل ترس از شرم و طرد مشخص می‌شود. برخلاف درون‌گرایی طبیعی، این افراد تمایل دارند ارتباط اجتماعی داشته باشند، اما اضطراب شدید مانع از برقراری رابطه می‌شود.

🩺 ویژگی‌های بالینی اصلی

طبق معیارهای DSM-5، فرد مبتلا به AvPD حداقل چهار ویژگی از موارد زیر را دارد:
  • پرهیز از فعالیت‌های شغلی یا اجتماعی که در آن‌ها خطر انتقاد، طرد یا عدم پذیرش وجود دارد
  • بی‌میلی به درگیر شدن با دیگران مگر اینکه مطمئن باشد که پذیرفته می‌شود
  • بازداری در روابط صمیمانه به علت ترس از خجالت یا تحقیر
  • اشتغال ذهنی با احتمال مورد انتقاد قرار گرفتن یا طرد شدن در موقعیت‌های اجتماعی
  • احساس بی‌کفایتی در تعاملات اجتماعی
  • در نظر گرفتن خود به‌عنوان فردی اجتماعی بی‌جاذبه، پایین‌تر از دیگران یا بی‌لیاقت
  • پرهیز از خطرات جدید یا فعالیت‌های تازه به علت ترس از شرمندگی

🔍 تفاوت با سایر اختلالات

در اختلال شخصیت اجتماعی‌گریز (Schizoid)، فرد اصلاً علاقه‌ای به تعامل اجتماعی ندارد، در حالی‌که در AvPD فرد میل به رابطه دارد ولی به علت ترس اجتناب می‌کند. اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder) بسیار مشابه است، اما در AvPD الگو گسترده‌تر و پایدارتر بوده و تمام ابعاد زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در اختلال شخصیت وابسته، فرد ممکن است روابط ناسالم را بپذیرد از ترس تنهایی، ولی در AvPD فرد به‌کلی از رابطه فاصله می‌گیرد.

🧬 سبب‌شناسی (Etiology)

اختلال شخصیت اجتنابی معمولاً از تعامل عوامل زیستی، روانی و اجتماعی ناشی می‌شود:
  • تجارب دوران کودکی: طرد یا انتقاد مداوم از سوی والدین یا همسالان، تحقیر شدن، یا طرد اجتماعی اولیه
  • سبک دلبستگی ناایمن: بسیاری از بیماران با AvPD سابقه دلبستگی اجتنابی یا مضطرب دارند
  • سرشت اضطرابی یا درون‌گرایانه: حساسیت ذاتی به محرک‌های اجتماعی ممکن است زمینه‌ساز اختلال باشد
  • شرم و خودارزیابی منفی: این افراد معمولاً با «خود انتقادی» مزمن زندگی می‌کنند و عزت نفس بسیار پایینی دارند

💡 درمان

درمان اختلال شخصیت اجتنابی معمولاً زمان‌بر است، اما با مداخلات روان‌درمانی مؤثر، پیش‌آگهی نسبتاً خوبی دارد:
  • درمان شناختی-رفتاری (CBT): تمرکز بر تغییر باورهای منفی، آموزش مهارت‌های اجتماعی، و مواجهه تدریجی
  • درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT): پذیرش اضطراب و اقدام مطابق با ارزش‌ها
  • روان‌درمانی پویشی (Psychodynamic): شناسایی تعارضات ناخودآگاه و ریشه‌های ترس از طرد
  • دارودرمانی: در صورت اضطراب یا افسردگی همزمان، ممکن است از SSRIs استفاده شود
چشم‌انداز (Prognosis)
پیش‌آگهی اختلال شخصیت اجتنابی نسبت به بسیاری از دیگر اختلالات شخصیت مثبت‌تر است، به‌ویژه اگر فرد انگیزه کافی برای درمان داشته باشد. این افراد معمولاً از رنج خودآگاهند و خواهان بهبود کیفیت روابط‌شان هستند. درمان بلندمدت و حمایت روان‌درمانگر نقش کلیدی در بهبود عملکرد اجتماعی و عزت نفس دارد.
 منابع علمی:
  • American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.)
  • Alden, L. E., & Taylor, C. T. (2010). Clinical Psychology Review, 30(6), 756–770
  • Millon, T., & Davis, R. D. (1996). Disorders of Personality: DSM-IV and Beyond (2nd ed.)
  • Arntz, A. (2011). Schema therapy for avoidant personality disorder
  • Kaplan, H. I., & Sadock, B. J. (2015). Comprehensive Textbook of Psychiatry (10th ed.)
Edit Content
لوگوی رسمی وبسایت دکتر مرجان شکرانی متخصص اعصاب و روان